روزه داری پس از جراحی چاقی: زمان و نکات مهم

رمضان، ماه میهمانی خدا زمانیست که مسلمانان با توجه به احکام گفته شده در دین اسلام به روزه داری می پردازند. اگرچه روزه داری از واجبات است، اما با توجه به ملاحضات دینی و اهمیت دین به سلامت افراد، اشخاصی که دارای بیماری یا شرایط خاص هستند از روزه داری معاف هستند. بنابراین اگر پزشک مشخص کند که روزه گرفتن برای فرد صلاح نیست، مشکلی در این زمینه وجود ندارد. در این مقاله آنچه لازم است در مورد روزه داری پس از جراحی چاقی بدانید را با در نظرگیری جوانب پزشکی و تغذیه ای آن بررسی می کنیم.

آیا می توان پس از جراحی چاقی روزه گرفت؟

برای پاسخ دادن به این سوال باید چندین عامل را در نظر گرفت، که مهم ترین آن مدت زمان پس از جراحی است. اگر جراحی چاقی شما به تازگی انجام شده، از نظر پزشکی نمی توانید روزه بگیرید و باید با توجه به رژیم غذایی داده شده توسط پزشک تغذیه داشته باشید.

زمان دقیق این که چه مدت پس از جراحی معده (جراحی های چاقی چون اسلیو معده، بای پس کلاسیک معده و …) می توان روزه گرفت، به نظر و تشخیص پزشک بستگی دارد؛ اما می توان زمان طبیعی برای روزه داری پس از جراحی چاقی را بین 1 الی 1.5 سال (12 الی 18 ماه) پس از عمل در نظر گرفت.

نکات مهم دیگری هم در مورد روزه داری پس از جراحی چاقی وجود دارد که در ادامه به آن ها می پردازیم.

 

 چالش های روزه داری پس از جراحی چاقی

 

در ابتدا باید عنوان کرد که در صورتی که تحت نظر پزشک و در زمان مناسب پس از جراحی روزه بگیرید، مشکلی به وجود نخواهد آمد؛ با این حال چالش هایی وجود دارد که باید از آن ها آگاه باشید تا بتوانید با حفظ سلامتی روزه بگیرید. این چالش ها ممکن است شامل موارد زیر باشد:

کم آبی بدن (دهیدراسیون)

یکی از مهم ترین چالش هایی که افراد برای روزه داری پس از جراحی چاقی با آن مواجه می شوند، کم آبی بدن است. این مورد اهمیت زیادی دارد و حتما باید مورد توجه قرار بگیرد. با تغییرات فیزیولوژیکی ایجاد شده در معده و کاهش حجم آن پس از جراحی چاقی، کسانی که جراحی کرده اند، بیشتر از سایرین در معرض کم آبی قرار می گیرند و هنگام روزه داری باید به این موضوع توجه داشته باشند.

علائم کم آبی بدن شامل خشکی شدید دهان و پوست، سرگیجه و ضعف، خستگی مفرط و یبوست است.

راه حل کم آبی بدن حین روزه داری پس از جراحی چاقی

• برای جلوگیری از کم آبی بدن حین ماه رمضان و روزه داری، توصیه می شود بین افطار و سحر یعنی زمانی که روزه نیستید، به اندازه کافی مایعات مصرف کنید.
• مایعات مصرفی باید شامل آب، چای کمرنگ و سایر مایعات غیر شیرین باشد، اما از نوشیدنی های قندی و گاز دار استفاده نکنید.
• همچنین بهتر است از سوپ های رقیق و آبکی هم در وعده افطار خود استفاده کنید که خود در تأمین آب مؤثر است.
• مصرف میوه های آب دار چون هندوانه، خیار و کاهو در وعده های افطار و سحر نیز به تأمین آب بدن کمک می کند. بنابراین برای جلوگیری از کم آبی بدن در روزه داری، لازم نیست به مقدار زیاد و پیاپی آب بنوشید، بلکه از غذاها و مواد دارای آب استفاده کنید.

افت قند خون (هیپوگلیسمی)

یک چالش دیگر که ممکن است با آن روبرو شوید، افت قند خون است. به دلیل تغییرات ایجاد شده در سیستم گوارش پس از جراحی چاقی، تنظیم قند خون می تواند با مشکلاتی همراه باشد، که نیاز است توجه دوچندان به این مورد داشت.

پس از جراحی های چاقی چون اسلیو معده و بای پس معده، سرعت هضم و جذب غذا تغییر می کنند، که این می تواند منجر به نوسانات قند خون شود. هم چنین برخی جراحی های چاقی بر ترشح انسولین هم تأثیر می گذارند، که خود منجر به افت ناگهانی قند خون می شود.

علائم افت قند خون شامل سرگیجه و لرزش، ضعف و خستگی، تعریق و تپش قند و سردرد و تاری دید و در موارد شدید حتی افت هوشیاری است.

راه حل جلوگیری از افت قند خون حین روزه داری پس از جراحی معده

• به منظور مدیریت این چالش، توصیه می شود در وعده سحری از غذاهای حاوی فیبر و پروتئین، مانند غلات کامل، تخم مرغ و حبوبات استفاده کنید که به آهستگی هضم می شوند و می توانند قند خون مورد نیاز را در طول روز حفظ کنند.
• اگر چه به نظر می رسد مصرف مواد قندی در سحری می تواند از افت قند خون جلوگیری کند، اما این مورد کاملا برعکس است! در واقع با مصرف غذاهای شیرین و پرکربوهیدرات در وعده سحری (مثل آبمیوه های صنعتی و نان سفید) دچار افزایش ناگهانی قند خون و سپس افت سریع آن می شوید.
• توصیه دیگر این است که در بین فاصله افطار و سحر، به جای مصرف یک وعده غذایی بزرگ، وعده های کوچک و متعدد را مصرف کنید.

 

کمبود مواد مغذی

به طور کلی یکی از عوارض جراحی چاقی، کمبود مواد مغذی چون برخی ویتامین ها و مواد معدنی است، که به منظور رفع آن فرد باید مکمل های غذایی را مصرف کند. این مورد حین روزه داری هم یک چالش محسوب می شود که فرد باید به آن توجه داشته باشد.

به دلیل کوچک شدن حجم معده، فرد در وعده های سحری و افطار نمی تواند مقدار زیادی غذا خورده و مواد مغذی آن را به بدن برساند. هم چنین به دلیل جذب توسط معده و روده نیز بر این مورد دخیل است.

توصیه هایی برای جلوگیری از کمبود مواد مغذی حین روزه داری

• پیش از روزه داری با پزشک و متخصص تغذیه در این مورد مشورت کنید.
• مکمل های غذایی را طبق دستور پزشک در وعده های افطار و سحر یا مابین آن ها مصرف کنید.
• در وعده های افطار و سحری خود، غذاهایی که دارای پروتئین، ویتامین ها و مواد معدنی کافی هستند در الویت قرار داده و معده خود را با غذاهای بی ارزش پر نکنید.

 

سندرم دامپینگ

یک عارضه گوارشی که پس از جراحی های معده بخصوص جراحی های چاقی رخ می دهد، سندرم دامپینگ است. دلیل به وجود آمدن این سندرم تخلیه سریع غذا از معده به روده کوچک است، که به دلیل تغییرات به وجود آمده در سیستم گوارش رخ می دهد. علائم سندرم دامپینگ شامل تهوع، استفراغ، گرفتگی شکم، اسهال، سرگیجه و تپش قلب و در مواردی احساس غش است.

روزه داری پس از جراحی چاقی می تواند خطر بروز سندرم دامپینگ را افزایش دهد، بخصوص پس از وعده افطار که فرد مدتیست غذا مصرف نکرده است. مصرف غذاهای چرب و شیرین یا با حجم زیاد نیز احتمال بروز سندرم دامپینگ را افزایش می دهد.

راه حل جلوگیری از سندرم دامپینگ حین روزه داری

• برای آن که دچار این عارضه نشوید، بهتر است بین افطار و سحر وعده های غذایی کوچک اما متعدد مصرف کنید.
• در وعده های غذایی خود بخصوص در افطار، از مواد شیرین و پرچرب پرهیز کنید تا دچار سندرم دامپینگ نشوید.
• از مواد غذایی استفاده کنید که دارای فیبر و پروتئین زیادی هستند و به آهستگی هم هضم می شوند، مثل غلات کامل، حبوبات، تخم مرغ و گوشت کم چرب.
• آهسته و با آرامش خوردن غذا و هم چنین خوب جویدن آن نیز احتمال بروز سندرم دامپینگ را کمتر می کند.
• نکته دیگر این است که خوردن و نوشیدن را به صورت جداگانه انجام دهید. مصرف همزمان مایعات همراه با غذا، می تواند موجب تشدید سندرم دامپینگ شود. مایعات را نیم ساعت قبل یا بعد از وعده غذایی مصرف کنید.

 

چگونه با حفظ سلامت پس از جراحی چاقی روزه بگیریم؟

بهترین راه برای حفظ سلامت همراه با روزه داری، توجه به توصیه های پزشکی و تغذیه ای است که توسط متخصص تغذیه یا پزشک شما مطرح می شود. برخی از این توصیه های کلی شامل موارد زیر است:

زمان مناسب برای شروع روزه داری

ضروریست تا روزه داری را در زمان مناسب پس از جراحی شروع کنید. این مدت زمان با توجه به نوع جراحی، میزان کاهش وزن و شرایط سلامت هر شخص متفاوت است، اما به طور کلی بین 12 الی 18 ماه پس از جراحی چاقی است.

با رعایت زمان مناسب پس از جراحی و نکات تغذیه ای، می توانید در ماه رمضان روزه بگیرید بدون این که دچار مشکل شوید.

توصیه های تغذیه ای برای سحری

مصرف کافی پروتئین:

پروتئین نقش مهمی در حفظ سطح قند خون و احساس سیری در طول روز دارد، بنابراین به میزان مناسب مواد پروتئینی مصرف کنید. این مقدار می تواند شامل حدودا 100 گرم پروتئین در وعده سحر باشد. منابع پروتئین شامل تخم مرغ، گوشت کم چرب، ماهی ، لبنیات کم چرب و حبوبات است.

مصرف فیبر:

فیبر به آهستگی هضم می شود و می تواند به حفظ سطح قند خون کمک کند، بنابراین مصرف غلات کامل، سبزیجات و میوه ها مناسب است. سبزیجات آبدار چون کاهو و خیار را در کنار وعده سحری خود قرار دهید.

کربوهیدرات های پیچیده:

این غذایی انرژی مورد نیاز برای طول روز را تأمین می کنند. از جمله مواد غذایی دارای کربوهیدرات های پیچیده می توان به غلات کامل، نان سبوس دار و حبوبات اشاره کرد. هم چنین توصیه می شود به منظور حفظ ارزش کربوهیدرات های پیچیده و جلوگیری از پر شدن معده، از مصرف کربوهیدارت های ساده مانند شکر و شیرینی پرهیز کنید.

مصرف مایعات:

مصرف کافی آب را فراموش نکنید. می توانید در وعده سحری خود از چای کمرنگ، عرقیات گیاهی چون خاکشیر و آب میوه های طبیعی در مقدار کم مصرف کنید. از آنجایی که حجم معده در مصرف محدود شده، برای آن که بدن آب را بیشتر نگه دارد از سبزیجات آب دار و سوپ و غذاهای آبکی نیز می توانید استفاده کنید. اما یادتان باشد از مصرف نوشیدنی های شیرین و گازدار در وعده سحری پرهیز کنید.

مصرف مکمل های غذایی :

در وعده سحری خود داروهای مکمل که به منظور جلوگیری از کمبود ویتامین و مواد معدنی تجویز شده را مصرف کنید.

نکته بسیار مهم دیگر در مورد سحری و روزه داری پس از جراحی چاقی، این است که سعی کنید این وعده (سحری) را حذف نکنید!

توصیه های تغذیه ای برای افطار

شروع افطار با مایعات :

بهتر است وعده افطار خود را با مایعات سبک و گرم، مثل سوپ رقیق، چای کمرنگ یا آب ولرم شورع کنید. اما مراقب باشید تا این کار را به تدریج و بدون عجله انجام دهید، تا دچار سندرم دامپینگ نشوید. آب یا هر گونه مایعات دیگر را به آرامی و بدون عجله و در واقع جرعه جرعه مصرف کنید.

مصرف غذاهای سبک و قابل هضم:

فراموش نکنید که شما معده خود را جراحی کرده اید؛ بنابراین وعده های غذایی شما در افطار باید سبک و سالم باشند. بنابراین از مصرف غذاهای سنگین، حجیم، چرب و سرخ شده در وعده افطار خودداری کنید.

مصرف پروتئین ها:

در وعده افطار خود از غذاهای حاوی پروتئین استفاده کنید. منابع مناسب پروتئین که می توانید در افطار خود استفاده کنید شامل تخم مرغ، حبوبات، گوشت کم چرب، ماهی و لبنیات کم چرب است.

مصرف فیبر:

فیبر ها را فراموش نکنید. فیبر ها برای هضم غذا، حفظ قند خون و جلوگیری از یبوست ضروری هستند. منابع مناسب فیبر شامل سبزیجات پخته، میوه های پوست کنده شده و غلات کامل است.

کربوهیدارت های پیچیده چون غلات سبوس دار، برنج قهوه ای و حبوبات نیز برای وعده افطار مفید هستند.

پرهیزات غذایی هنگام افطار:

• نوشیدنی های گاز دار و شیرین
• غذاهای بسیار چرب
• غذاهای شور و با ادویه زیاد
• مصرف زیاد شیرینی، بخصوص شیرینی های شیره دار چون زولبیا و بامیه (این شیرینی محبوب ماه رمضان را تنها در مقادر کم و محدود مصرف کنید)

ملاحضات دینی و فرهنگی

در دین اسلام حفظ سلامتی و مراقبت از بدن از اهمیت بالایی برخوردار است، بنابراین اگر روزه داری برای سلامت فرد مضر باشد، بر آن شخص واجب نیست.

در مورد افرادی که جراحی چاقی انجام داده اند، نظرات مراجع دینی ممکن است دارای تفاوت هایی باشد. با توجه به شرایط فرد، ممکن است برخی مراجع دینی روزه را مجاز ندانند، در حالی که برخی دیگر با رعایت شرایط خاص، روزه داری را مجاز بدانند.

بنابراین، برای روزه داری پس از جراحی چاقی باید با هم پزشک خود و هم مرجع تقلید مشورت کنید.

 

نکات مهم در روزه داری پس از جراحی چاقی

• مهم ترین نکته این است که با پزشک خود یا متخصص تغذیه در مورد روزه داری پس از جراحی چاقی مشورت کنید.
• میزان غذای شما باید با توجه به حجم کوچک شده معده باشد.
• غذا خوردن را به آرامی انجام دهید و غذا را کاملا بجوید.
• از خوردن و نوشیدن همزمان پرهیز کنید.
• به محض این که احساس سیری کردید، از غذا خوردن دست بکشید.
• از مصرف نوشیدنی های گازدار و شیرین تا جای ممکن پرهیز کنید (بخصوص با معده خالی)
• ویتامین ها و مواد معدنی مکمل را دریافت کنید تا دچار کمبود مواد مغذی نشوید.
• به اندازه کافی آب و مایعات بنوشید.
• از مصرف زیاد نمک و ادویه ها پرهیز کنید.
• اگر دچار مشکل و ناراحتی شدید، با پزشک خود مشورت کنید.