راه رفتن در خواب که با نام خوابگردی نیز شناخته می‌شود، یک اختلال خواب است که با رفتارها یا اعمال پیچیده در طول خواب مشخص می‌شود. این اختلال در خانواده پاراسومنیا طبقه بندی می شود. در خوابگردی فرد از تخت خود خارج می شود و راه می رود یا به فعالیت های دیگری می پردازد. این پدیده زمانی اتفاق می‌افتد که فرد از مرحله عمیق‌تر خواب به مرحله سبک‌تر یا حالت بیداری نسبی می‌رسد.
علت راه رفتن در خواب
علت راه رفتن در خواب که به عنوان خوابگردی شناخته می‌شود، هنوز به‌طور دقیق مشخص نشده است. به گفته‌ی متخصصان، یکی از فرضیات درباره علت خوابگردی، اختلال در تعادل خواب عمیق است. این اختلال به طور معمول در پسران بیشتر رخ می‌دهد و در سن چهار تا هشت سالگی اولین بار دیده می‌شود. اوج خوابگردی در حدود سن ۱۲ سالگی است و پیش‌بینی می‌شود که تا سن ۱۵ سالگی علائم خود به‌خود کاهش یابند.
بیشتر بخوانید: افسردگی و اختلال خواب
ژنتیک
تحقیقات نشان می‌دهد که خوابگردی می‌تواند علت ژنتیکی داشته باشد و در افرادی که سابقه خوابگردی در خانواده‌شان وجود دارد، رخ دهد. آمار نشان می‌دهد که حدود ۲۲ درصد از کودکانی که پدر و مادر آن‌ها سابقه راه رفتن در خواب نداشته‌اند، دچار خوابگردی می‌شوند. از سوی دیگر، ۴۷ درصد از کودکانی که یکی از والدینشان سابقه خوابگردی داشته و ۶۱ درصد از کودکانی که هر دو والدینشان سابقه خوابگردی داشته‌اند، دچار راه رفتن در خواب می‌شوند.
این داده‌ها نشان می‌دهد که وجود سابقه در خانواده می‌تواند یک عامل مهم در شروع خوابگردی در افراد باشد. اما باید توجه داشت که عوامل دیگری نیز می‌توانند در بروز خوابگردی نقش داشته باشند و علل دقیق آن هنوز مشخص نشده است.
نداشتن خواب آرام و کافی
کمبود خواب می‌تواند باعث افزایش خطر راه رفتن در خواب شود و این وضعیت ممکن است به شکل یک چرخه بین کمبود خواب و خوابگردی پیش برود. کمبود خواب می‌تواند بر روی فرایند خواب تاثیر بگذارد و باعث ایجاد اختلالات در روند خواب شود. افرادی که به طور مداوم کم خوابی را تجربه می‌کنند، ممکن است بیشترین با خوابگردی رو به رو شوند.
به عنوان نکته مهم، باید توجه داشت که رابطه بین کمبود خواب و خوابگردی پیچیده است و هر فرد ممکن است به طریقه‌ای منحصر به فرد بر این رابطه واکنش نشان دهد.
عوارض برخی از داروها
برخی از داروها که دارای اثر آرام بخشی هستند، ممکن است بر الگوی خواب افراد تاثیر بگذارند و موجب تغییرات در خواب شوند. این داروها می‌توانند فعالیت‌های مغزی را تحت تاثیر قرار داده و باعث تغییر در سطح بیداری و خوابیدن فرد شوند.
استفاده از داروهای آرام بخش باید تحت نظارت پزشک صورت گیرد و دستورات و مقادیر مصرف آن‌ها را باید به دقت رعایت کرد. در برخی از موارد، خوابگردی می‌تواند یکی از عوارض جانبی این داروها باشد. بنابراین، در صورتی که شما یا فردی دیگری با مصرف داروهای آرام‌بخش مشکل دارید و علائم خوابگردی بروز می‌کند، بهتر است به پزشک خود اطلاع دهید.
بیشتر بخوانید: خواب‌آلودگی زیاد
الکل
نوشیدن الکل در ساعات منتهی به شب می‌تواند اثرات منفی بر روی خواب و رفتار خوابگردی داشته باشد. الکل باعث ایجاد بی‌ثباتی در مراحل خواب می‌شود و روی عملکرد مغز و سیستم عصبی تاثیر می‌گذارد. این موجب اختلال در مراحل خواب و افزایش خطر راه رفتن در خواب می‌شود.
از دیگر دلایل خوابگردی می‌توان به آسیب مغزی، استرس، آپنه انسدادی خواب، اضطراب، اختلال در برنامه خواب، میگرن، پارکینسون، سندرم پای بیقرار و… اشاره کرد.
تشخیص راه رفتن در خواب
1. دورهای مکرر بلند شدن از رختخواب و راه رفتن در طول شب: فرد مبتلا به خوابگردی در طول شب بارها از رختخواب بلند شده و در اطراف خود راه می‌رود.
2. چهره بی حالت و خیره: در طول دوره‌های خوابگردی، فرد به نظر بی‌حالت بوده و چشمانش خیره به نظر می‌رسند.
3. عدم ارتباط کلامی: در طی دوره خوابگردی، فرد ارتباط کلامی با دیگران ندارد و با هیچکس صحبت نمی‌کند.
4. فراموشی درباره دوره خوابگردی: پس از بیدار شدن، فرد رفتارهایی که در آن انجام داده را به یاد نمی‌آورد.
5. اثر بر عملکرد اجتماعی، شغلی و سایر زمینه‌های مهم: دوره‌های خوابگردی می‌توانند باعث ناراحتی یا اختلال قابل توجه در عملکرد اجتماعی، شغلی و سایر زمینه‌های مهم زندگی فرد شوند.
6. عدم وجود ارتباط با اثرات فیزیولوژیکی دارو یا مواد: خوابگردی، ناشی از مواد مخدر یا اثرات فیزیولوژیکی دارو نیست.
7. عدم توجیه خوابگردی توسط اختلالات روانی و پزشکی دیگر
بیشتر بخوانید: آپنه خواب انسدادی در کودکان
درمان راه رفتن در خواب
درمان راه رفتن در خواب بستگی به فراوانی، شدت و تاثیر خوابگردی بر زندگی روزمره فرد دارد. در برخی موارد، اقدامات ساده برای کنترل راه رفتن در خواب کافی است. داشتن خواب منظم و انجام تکنیک‌های آرامش بخش قبل از خواب از جمله این اقدامات هستند.
اگر راه رفتن در خواب مکرر باشد یا خطری برای فرد یا دیگران داشته باشد، مداخلات بیشتری لازم است. در چنین مواردی، توصیه می‌شود با متخصص خواب یا یک متخصص مغز و اعصاب مشورت کنید.
یکی از رویکردهای درمانی اولیه برای راه رفتن در خواب، بررسی وجود هر گونه اختلال خواب است. به عنوان مثال، اگر آپنه انسدادی خواب تشخیص داده شود، درمان ممکن است شامل استفاده از درمان فشار مثبت مداوم راه هوایی (CPAP) برای بهبود تنفس در طول خواب باشد. به طور مشابه، مدیریت سایر اختلالات خواب مانند سندرم پای بیقرار به کاهش دفعات راه رفتن در خواب کمک می‌کند.
در برخی موارد، از دارو برای کنترل و درمان راه رفتن در خواب استفاده می‌شود. رایج ترین داروهای مورد استفاده بنزودیازپین‌ها هستند که می توانند کمک کننده باشند.
مداخلات رفتاری نیز می‌تواند در مدیریت راه رفتن در خواب موثر باشد. هدف این تکنیک ها بهبود کیفیت خواب و کاهش وقوع دوره های راه رفتن در خواب است. برخی از مداخلات رفتاری رایج عبارتند از:
1. آرام‌سازی: تمرین تکنیک‌های آرام‌بخشی مانند تمرین‌های تنفس عمیق قبل از خواب می‌تواند به خواب بهتر و کاهش احتمال راه رفتن در خواب کمک کند.
2. تنظیم برنامه خواب: داشتن برنامه خواب ثابت، از جمله زمان خواب و بیدار شدن منظم، می‌تواند به تنظیم الگوی خواب و به حداقل رساندن اختلالات خواب کمک کند.
3. اصلاح محیط خواب: ایجاد یک محیط خواب آرام می‌تواند در خواب بهتر و کاهش وقوع راه رفتن در خواب کمک کننده باشد.
4. خواب کافی: خواب کافی برای جلوگیری از راه رفتن در خواب ضروری است.
توجه به این نکته مهم است که رویکردهای درمانی ممکن است بسته به فرد متفاوت باشد.
نتیجه‌گیری
راه رفتن در خواب یک اختلال خواب است که با رفتارها یا اعمالی که در طول خواب انجام می‌شود، مشخص می‌گردد. در حالی که علت دقیق راه رفتن در خواب به طور کامل شناخته نشده است، اعتقاد بر این است که ترکیبی از عوامل ژنتیکی، محیطی و فیزیولوژیکی علت بروز آن هستند.