اختلال حرکت ریتمیک مرتبط با خواب به طیف وسیعی از حرکات ساده به صورت تکراری پیش از خواب و یا در حین خواب گفته می‌شود. حرکاتی که در این اختلال دیده می‌شود کاملاُ با حرکاتی که در هنگام تشنج ایجاد می‌شود تفاوت دارد. این اختلال اغلب در کودکان دیده می‌شود. تکان دادن و یا لرزش می‌تواند در سر، اعضاء مختلف و یا کل بدن باشد. کودکان مبتلا به اختلال حرکت ریتمیک معمولاُ صداهای بلند آهنگین مانند زمزمه تولید می‌نمایند.
شیوع اختلال حرکت ریتمیک مرتبط با خواب
انجام حرکات ریتمیک پیش از خواب در دوره‌ی نوزادی بسیار شایع است. 95 درصد نوزادان در 9 ماهگی یک نوع از این رفتار را از خود نشان می‌دهند. با بزرگ شدن نوزاد انجام این حرکت به طرز چشمگیری کاهش می‌یابد. در 18 ماهگی شیوع این حرکت در حدود 33 درصد کودکان دیده می‌شود. در 5 سالگی تنها حدود 5 درصد از کودکان ممکن است این حرکات را بروز دهند.
چه زمانی انجام حرکات ریتمیک مرتبط با خواب به عنوان اختلال در نظر گرفته می شود؟
انجام حرکات ریتمیمک پیش از خواب در اغلب موارد طبیعی است اما در شرایط خاص می‌تواند به عنوان یک اختلال در نظر گرفته شود. این شرایط عبارتند از:
- ایجاد مشکل در فرآیند خوابیدن
- اختلال در عملکرد رزوانه
- آسیب و افزایش خطر صدمه به خود
بیشتر بخوانید: تعریق شبانه کودکان
انواع حرکات ریتمیک مرتبط با خواب
افرادی که مبتلا به حرکات ریتمیک پیش از خواب هستند ممکن است یک و یا چند نوع حرکت را به صورت تکراری انجام دهند. در کودکان و نوزادان این حرکات عبارتند از:
- کوبیدن سر: در این حالت کودک به صورت متناوب سر خود را به تشک، بالش، تخت، دیوار و یا نرده‌های تخت می‌کوبد.
- چرخاندن سر: کودک در وضعیتی که به پشت دراز کشیده است سر خود را به صورت تکراری به سمت چپ و راست می‌چرخاند.
- تکان دادن بدن: ممکن است کودک در حالی که به صورت چهار دست و پا است تمام بدن خود را به سمت عقب و جلو حرکت دهد و یا در حالی که نشسته است فقط قسمت بالا تنه را حرکت دهد.
- سایر مواردی که کمتر دیده می‌شود عبارتند از: کوبیدن پا، چرخش بدن، چرخش پا
در بین تمام مواردی که نام بردیم، کوبیدن سر باعث ایجاد ترس شدید در والدین می‌شود و اغلب آنها نگران تکرار این وضعیت هستند اما در اکثر موارد ضربه‌هایی که کودک در این حالت به سر خود وارد می‌نماید با اینکه ممکن است باعث ایجاد صداهای بلند شود اما معمولاُ آسیب جدی به کودک وارد نمی‌نماید. این حرکات معمولا پیش از خواب، زمانی که کودک خواب آلود است و یا در هر مرحله‌ی دیگر از خواب ممکن است انجام شود. همچنین ممکن است زمانی که کودک در حال گوش دادن به موسیقی است و یا در ماشینی که در حال حرکت است این حرکات را انجام دهد.
علائم اختلال حرمت ریتمیک مرتبط با خواب
علائم اصلی این اختلال عبارتند از:
- تکان دادن مکرر یک قسمت بدن و یا انجام حرکات تکراری
- غلت زدن
- ضربه زدن
- اختلال در خواب
- ایجاد اختلال در خواب والدین و یا سایر افراد هم اتاق
- احساس خستگی در طی روز
- مشکلات رفتاری و عدم تمرکز در طی روز به دلیل خواب نامناسب در طی شب
علت اختلال حرکت ریتمیک مرتبط با خواب
علت دقیق انجام این حرکات به صورت کامل مشخص نیست اما محققان نظریه‌های مختلفی را به عنوان دلیل این نوع حرکات ذکر می‌کنند:
- ممکن است کودکان از این نوع حرکات به عنوان روشی برای آرامش بخشیدن به خود استفاده کنند.
- همچنین برخی از کودکان از این روش جهت خواب مجدد پس از بیدار شدن از خواب استفاده می‌کنند.
- برخی از محققین بر این باورند انجام این نوع حرکات تداعی بخش حرکاتی است که جنین در رحم مادر تجربه می‌نماید.
- نظریه‌ی دیگری که بیشتر مورد قبول است این است که سیستم عصبی کودک به قدر کافی جهت کنترل عملکردهای حرکتی در طی خواب رشد نیافته است. این نظریه با کاهش انجام این حرکات همراه با افزایش سن بیشتر مطابقت دارد.
بیشتر بخوانید: دلایل سردرد پس از بیدار شدن از خواب
تشخیص اختلال حرکات ریتمیک مرتبط با خواب
پس از بررسی سابقه ی پزشکی ابتدا معاینه‌ی فیزیکی انجام می‌شود. ممکن است جهت بررسی‌های دقیق‌تر تست خواب پیشنهاد شود.
در طی آزمایشات و معاینات، سایر بیماری‌ها مانند بیماری صرع رد می‌شوند و علت زمینه‌ای بیماری شناسایی می‌شود تا درمان مناسب ارائه شود.
درمان اختلال حرکت ریتمیک مرتبط با خواب
در اکثر موارد اختلال حرکت ریتمیک در خواب در سن نوزادی و خردسالی احتیاج به هیچ گونه درمانی ندارد اما زمانی که این اختلال منجر به آسیب نوزاد شود باید با پزشک مشورت شود. راهکارهای درمانی که ممکن است پزشک به شما ارائه نماید عبارت است از:
- قرار دادن چند بالشت اضافه در تخت جهت جلوگیری از ضربه و صدمه‌ی شدید
- مراقبت از نوزاد تا زمانی که وارد خواب عمیق شود.
- در صورتی که علت زمینه‌ای وجود دارد باید به درمان علت اصلی پرداخت.
درمان در بزگسالان
- در صورتی که مشکل آپنه خواب وجود دارد استفاده از دستگاه CPAP و کاهش وزن پیشنهاد می‌شود.
- در موارد شدید ممکن است داروهایی برای بیمار تجویز شود.
سخن آخر
همان طور که اشاره کردیم اختلال حرکت ریتمیک در کودکان تا زمانی که منجر به افزایش خطر آسیب نشود طبیعی است اما در بزگسالان انجام این حرکات می‌تواند باعث خجالت و یا قرار گرفتن در موقعیت‌های نامناسب شود. بنابراین در برخی موارد لازم است تا درمان‌های مناسب برای این گروه‌ها انجام شود.