آپنه خواب در سالمندان، شباهت‌هایی با آپنه خواب در سایر گروه های سنی دارد، اما ممکن است ویژگی‌های منحصر به فردی داشته باشد. (آپنه خواب یک اختلال خواب است که با وقفه در تنفس یا نفس‌های کم عمق در طول خواب مشخص می‌شود.) این بیماری در بین افراد مسن به دلیل عوامل مختلفی مانند تغییرات مرتبط با سن در سیستم تنفسی، افزایش شیوع چاقی و بیماری‌های همراه مانند فشار خون بالا و بیماری‌های قلبی عروقی – شیوع بیشتری دارد.
علت آپنه خواب در سالمندان
1. تغییرات مرتبط با سن: با افزایش سن افراد، تغییرات فیزیولوژیکی به وجود می‌آید که می‌تواند منجر به آپنه خواب در این افراد شود. این تغییرات شامل کاهش تون عضلانی و انعطاف‌پذیری در راه هوایی است که منجر به احتمال بیشتر فروپاشی راه هوایی در طول خواب می‌شود. با بالا رفتن سن، عضلاتی که وظیفه حفظ باز بودن مسیر هوایی را بر عهده دارند، ضعیف‌تر می‌شوند و ممکن است در حین خواب دچار اختلال در عملکرد شوند.
2. چاقی: چاقی یک عامل خطر مهم برای آپنه خواب است و شیوع آن با افزایش سن افزایش می‌یابد. اضافه وزن می‌تواند منجر به تجمع چربی در گردن و راه هوایی فوقانی شود و راه هوایی را باریک و جریان هوا را در هنگام خواب مسدود کند. چاقی با خطر بالاتر ابتلا به آپنه انسدادی خواب (OSA) در افراد جوان و مسن مرتبط است.
3. ناهنجاری‌های ساختاری: برخی از ویژگی‌های آناتومیکی یا ناهنجاری‌های ساختاری در راه هوایی فوقانی می توانند منجر به آپنه خواب شوند. این‌ها شامل بزرگ شدن لوزه‌ها یا آدنوئیدها، انحراف تیغه بینی، احتقان بینی و… باشد. این عوامل ساختاری ممکن است در افراد مسن بارزتر باشند یا موجب آپنه خواب شوند.
4. برخی بیماری‌ها: شیوع برخی از بیماری‌ها در افراد مسن شیوع بیشتری دارد که می‌تواند خطر آپنه خواب را در آنان افزایش دهد. این شرایط شامل فشار خون بالا (فشار خون بالا)، بیماری های قلبی عروقی، دیابت و چاقی است که می تواند احتمال ابتلا به آپنه خواب را تشدید کند.
5. داروها و آرام بخش‌ها: برخی داروها مانند آرام بخش‌ها، می‌توانند عضلات گلو را شل کرده و راه هوایی را در هنگام خواب دچار انسداد کنند.
6. عوامل مربوط به سبک زندگی: انتخاب‌های خاص سبک زندگی می‌تواند در ایجاد یا بدتر شدن آپنه خواب نقش داشته باشد. این عوامل شامل سیگار کشیدن، مصرف الکل و سبک زندگی کم تحرک است. این عوامل می توانند بر عملکرد تنفسی و تون عضلانی تاثیر بگذارند و احتمال آپنه خواب را افزایش دهند.
توجه به این نکته مهم است که در حالی که این عوامل در ایجاد آپنه خواب در سالمندان نقش دارند، همه افراد مسن آپنه خواب را تجربه نمی‌کنند.
بیشتر بخوانید: حرف زدن در خواب
کدام نوع آپنه خواب در سالمندان شایع است؟
در سالمندان، آپنه خواب انسدادی در سالمندان (Obstructive Sleep Apnea – OSA) شایع‌تر است. در این نوع آپنه خواب، مسیر هوایی در طول خواب به صورت جزئی یا کامل مسدود می‌شود و تنفس متوقف یا کاهش یافته و سپس با فعال شدن مجدد مسیر تنفسی، هوای مورد نیاز به ریه‌ها می‌رسد.
شواهد نشان می‌دهد در سالمندان عواملی مانند کاهش تناسب اندام، عملکرد ضعیف‌تر عضلات، تغییرات در ساختار مجاری هوایی (مانند افزایش ضخامت بافت‌ها و آب‌رسانی آن‌ها) و افزایش احتمال بروز انسداد مجاری هوایی در طول خواب ممکن است در شیوع بیشتر OSA در این گروه سنی نقش داشته باشند.
همچنین، آپنه خواب مرکزی (Central Sleep Apnea – CSA) نیز ممکن است در سالمندان وجود داشته باشد. در CSA، سیگنال‌های مغزی مربوط به تنفس در طول خواب تخریب و منجر به توقف تنفس می‌شوند. اما در مقایسه با OSA، شیوع CSA در سالمندان کمتر است.
بیشتر بخوانید: دندان قروچه کودکان در خواب
علائم آپنه خواب در افراد مسن
علائم آپنه خواب در افراد مسن می‌تواند متفاوت باشد، اما معمولا شامل خروپف بلند، خواب آلودگی بیش از حد در طول روز، سردرد صبحگاهی، بیدار شدن مکرر در طول شب و مشکل در تمرکز است. با این حال، توجه به این نکته مهم است که علائم آپنه خواب در افراد مسن می‌تواند در مقایسه با افراد جوان متفاوت باشد. به عنوان مثال، افراد مسن ممکن است کمتر دچار خواب آلودگی در طول روز شوند و احتمال بیشتری برای تجربه خستگی، اختلالات شناختی و اختلالات خلقی داشته باشند.
بیشتر بخوانید: هزینه تست خواب
تشخیص آپنه یا اختلال خواب در سالمندان
تشخیص آپنه یا اختلال خواب در سالمندان شامل ارزیابی جامع از جمله شرح حال دقیق پزشکی، معاینه فیزیکی و مطالعات خواب مانند پلی سومنوگرافی است.
روش‌های درمان اختلالات خواب در سالمندان
هدف از روش‌های درمانی آپنه خواب در افراد مسن، کاهش علائم، بهبود کیفیت خواب و کاهش خطرات مرتبط با سلامتی است.
1. درمان فشار مثبت مداوم راه هوایی (CPAP): CPAP یک درمان بسیار موثر برای آپنه خواب است. این شامل پوشیدن ماسک روی بینی یا بینی و دهان در هنگام خواب است. دستگاه CPAP جریان مداوم هوای تحت فشار را ارائه می‌دهد که به باز نگه داشتن راه هوایی کمک و از بروز آپنه جلوگیری می‌کند.
2. درمان فشار مثبت راه هوایی دو سطحی (BiPAP): BiPAP مشابه CPAP است، اما دو سطح فشار را فراهم می کند – فشار بالاتر در هنگام دم و فشار کمتر در هنگام بازدم. BiPAP اغلب برای افرادی تجویز می‌شود که در برابر فشار مداوم CPAP در بازدم مشکل دارند یا برای باز نگه داشتن راه هوایی نیاز به سطوح فشار بالاتری دارند.
3. درمان با لوازم دهانی: این درمان شامل پوشیدن یک دستگاه دهانی، شبیه محافظ دهان یا آتل دندانی در طول خواب است. این دستگاه به تغییر موقعیت فک و زبان کمک می‌کند تا راه هوایی باز بماند. وسایل خوراکی مخصوصا برای افراد مبتلا به آپنه خواب خفیف تا متوسط یا کسانی که نمی‌توانند درمان CPAP را تحمل کنند مفید است.
4. اصلاح شیوه زندگی: برخی تغییرات سبک زندگی می‌تواند در مدیریت آپنه خواب از جمله کاهش وزن برای افراد دارای اضافه وزن، ورزش منظم، پرهیز از الکل و آرام بخش و خوابیدن به پهلو به جای پشت مفید باشد. این اقدامات می‌تواند به کاهش شدت آپنه خواب و بهبود کیفیت کلی خواب کمک کند.
5. مداخلات جراحی: در موارد خاصی، اگر سایر گزینه‌های درمانی بی‌اثر بوده باشند یا ناهنجاری‌های آناتومیکی خاصی در آپنه خواب وجود داشته باشد، ممکن است روش‌های جراحی در نظر گرفته شود. مداخلات جراحی با هدف اصلاح یا حذف انسداد راه هوایی مانند برداشتن لوزه‌ها، آدنوئیدها یا بافت اضافی انجام می‌شود.
خطرات مرتبط با اختلالات خواب در سالمندان
آپنه خواب در سالمندان با خطرات سلامتی مختلفی همراه است. اپیزودهای مکرر قطع شدن تنفس در طول خواب می‌تواند منجر به کاهش سطح اکسیژن در خون و باعث فشار بر سیستم قلبی – عروقی شود. این می‌تواند به افزایش خطر فشار خون، بیماری قلبی، سکته مغزی و سایر عوارض قلبی عروقی منجر گردد. همچنین این اختلال می‌تواند دیابت را تشدید کند و با خطر افزایش زوال شناختی و زوال عقل در افراد مسن همراه باشد.
نتیجه‌گیری